«БЕКИТЕМИН»

Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\н\н башчысы:                         Н.Мадимаров.

 

Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\н\н 2018-2025-жылдарга стратегиялык туруктуу ън\г\\  программасы

 

Кириш съз

Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\н\н 2018-2025-жылдарга стратегиялык туруктуу ън\г\\с\н\н программасы райондо тездетилген экономикалык  ъc\шт\ жана социалдык-экономикалык  жактан ън\г\\н\ камсыздоочу программа болуп эсептелет.

Кыргыз Республикасынын Ъкмът\н\н 2017-жылдын 7-сентябрындагы “Жаны доорго кырк кадам 2018-2023” программасын ишке ашыруу боюнча № 609 буйругу жана Кыргыз Республикасынын Ъкмът\н\н 2017-жылдын 22-сентябрындагы № 602 токтомун ишке ашыруу жън\ндъ” № 663-б  буйругу  жетекчиликке жана аткарууга алынып Кыргыз Республикасынын Ъкмът\н\н  “Жаны доорго кырк кадам” программасында кабыл алынган иш-пландар Ноокат райондук мамлекеттик администрациясынын стратегиялык туруктуу ън\г\\ программасында кенири камтылган.

Ал эми Кыргыз Республикасынын “Таза Коом-Жаёы Доор” 2018-2040 Туруктуу ън\г\\ стратегиясынын негизинде, биринчи кезекте амбициялуу, бирок аткарыла турган, экономиканы ън\кт\р\\ боюнча милдеттерди ишке ашырууга багытталган, аларга санарип технологиясын киргиз\\, стратегиялык пландоого программалык ыкманы колдонуу, ошондой эле салыштырмалуу т\рдъ артыкчылыгы бар жана калктын жашоо-турмушуна жакшы социалдык натыйжа бер\\гъ жъндъмд\\ болгон тармактарда айыл ъкмът\н\н экономикасынын прогрессивд\\ адистеш\\с\ менен аткарыла турган милдеттер коюлушу зарыл.

Анда негизинен, 2018-2040-жылдарга стратегия ыраттуу экономикалык ъс\шт\н, татыктуу жумуш орундарын т\з\\н\н жана сактоонун, региондорду бирдей ън\кт\р\\н\н, ълкън\н атаандаштыкка жъндъмд\\л\г\н жана экспорттук потенциалын к\чът\\н\н, ълкъдъг\ ънд\р\ш потенциалын жана инновациянын сапатын жакшыртуунун эсебинен элдин татыктуу жашоосуна шарттарды т\з\п бер\\гъ багытталган.

Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\н\н 2018-2025-жылдарга стратегиялык туруктуу ън\г\\ программасы Кыргыз Республикасынын “Таза Коом-Жаёы Доор” 2018-2040 Туруктуу ън\г\\ стратегиясынын алгачкы 6 жылдык программасы болуп эсептелип,  ълкън\н экономикасынын, калктын социалдык жашоосунун ъс\ш жана ън\г\\ процесстеринин динамикалуулугун камсыз кылууга, ошондой эле жарандар \ч\н тынч жана коопсуз жашоо шарттарын т\з\\гъ багытталат. Программалык-максаттык ыкма программалык аракеттердин максаттуулугун камсыз кылат, аларга жетиш\\ боюнча артыкчылыктуу милдеттердин жана пландардын чъйръс\н чектейт. Программанын алкагында беш жылдык ън\г\\ долбоорлору ишке ашырылат, алар программанын милдеттерин этап-этабы менен аткарууга м\мк\нд\к берет.

Бул стратегиялык негизди куруу \ч\н биринчи кезекте “Таза коом” программасы ишке ашырылат:

“Таза Коом”- мамлекетти башкаруу системасын жана коомдун жашоо-турмушун санариптик трансформациялоо – Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\н\н экономикасын жана жашоо-турмушун санарипке ъткър\\ бул \й чарбаларынын, фирмалардын, жергиликт\\ бийликтин ъз ара байланышын оптималдаштыруу, коррупцияны жоюу, райондун инвестициялык жагымдуулугун къбъйт\\, ън\г\\ \ч\н инфраструктуралык базаны жакшыртуу \ч\н санарип технологияларынын м\мк\нд\ктър\н дайыма колдонуу.

Экономикалык секирик \ч\н негизди калыптандыруу - бизнес-чъйрън\ жакшыртуу боюнча иш-чаралардын комплекси татыктуу жумушчу орундарын т\з\\гъ, экспортту къбъйт\\гъ, ълкън\н инфраструктурасын, билим бер\\, саламаттык сактоо системасын жакшыртууга м\мк\нч\л\к бер\\; агроънър жай комплексинде, ънър жайда, туристтик тармакта обьекттерди курууда жана башка тармактарда ишкерлик активд\\л\кт\ ъст\р\\дъ калктын экономикалык бакубаттыгынын жана социалдык бакубаттыгынын ъс\ш\нъ ъбългъ болуу.

Жагымдуу бизнес-чъйръ - чакан жана орто бизнес  экономикада маанил\\ ролду ойнойт. Бийликтин жана бизнес-ассоциациялардын ъз ара ънъктъш мамилелерин орнотуу, бизнес-чъйрън\ жакшыртуу, экономиканын ар кайсы тармактарындагы ишкерлердин ишин кеёейт\\ жана региондордо жумушчу орундарын т\з\\н\ колдоонун эсебинен камсыз кылуу саналат. Ишкерлердин жънъкъй жана т\ш\н\кт\\ иш эрежелери менен комфорттуу жана атаандаштыкка жъндъмд\\ чъйрън\ т\з\\.

Кыргыз Республикасынын стратегиялык ън\кт\р\\н\н милдеттерин ишке ашыруу, региондорду ън\кт\р\\гъ болгон мамилени системалуу ъзгърт\\ жана мамлекет менен коомдун к\ч аракетин бириктир\\ максатында Кыргыз Республикасынын Президентинин 2018-жылдын 10-январындагы “2018-жыл Региондорду ън\кт\р\\ жылы” деп жарыялоо жън\ндъг\” № 2 Жарлыгын ишке ашыруу жана аткарууга, жетекчиликке алуу, 2018-жылы региондорду колдоо жана социалдык-экономикалык ън\кт\р\\ саясатын т\п тамырынан ъзгърт\\н\н негизин салуу, ар бир айыл аймак боюнча узак мъънътт\\ программаларды кабыл алуу, алардын базасында иш-чаралардын жылдык пландарын бекит\\ жана турмушка ашыруу эн маанил\\ милдет болуп эсептелет.

Бул стратегиялык программа Кыргыз Республикасынын “Таза Коом-Жаёы Доор” 2018-2040 Туруктуу ън\г\\ стратегиясында, “Жаны доорго кырк кадам” программасында жана Кыргыз Республикасынын Президентинин “2018-жыл Региондорду ън\кт\р\\ жылы” Жарлыгында камтылган  социалдык-экономикалык ън\г\\ жана элдин жашоо  абалын жакшыртуу боюнча койгон  тапшырмаларында белгиленген, негизги багыттарга таянуу менен райондун аймагындагы  колдо бар ресурстарга, жана башка экономикалык потенциалдарга негиздел\\ менен иштелип чыгылды.

Стратегиянын негизги максаты:

Жергиликт\\ жана сырттан тартылган ресурстарды эффективд\\ пайдаланып, райондун приоритеттерине негизделген программаларды ишке ашыруу аркылуу Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\н\н социалдык-экономикалык жактан туруктуу ън\кт\р\\. Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\н\н аймагын ън\кт\р\\дъ туруктуу абалга чыгуу \ч\н бардык адамдык, жаратылыш, финансылык жана башка резервдерди, ресурстарды мобилизациялоо жана туура пайдалануу зарыл. Туруктуу ън\кт\р\\н\н модели системалуулукка, комплекст\\л\ккъ жана тендештикке карай умтулууну максаттайт. Бул максатка жет\\ \ч\н жергиликт\\ жана мамлекеттик бюджеттин, тышкы жана ички инвесторлордун, жергиликт\\ калктын, ишкерлердин каражаттарын, ресурстарын райондун эномикасына активд\\ тартуу талап кылынат.

Стратегиянын негизги багыттары:

Райондун социалдык-экономикалык ън\г\\с\н\н  негизги багыты болуп агрардык секторду ън\кт\р\\, башкача айтканда айыл чарбасында ънд\р\лгън продукциялардын кълъм\н арттыруу максатында айдоо жер аянттарын натыйжалуу пайдалануу  менен т\ш\мд\\л\кт\ кътър\\гъ, мал чарбачылыгында малдардын башын артырууга эмес, алардын асылдуулугун жана азыктуулугун артырууга, ънд\р\лгън продукцияларынын сапатын д\йнъл\к стандартка ылайыкташтырып  кайра иштет\\гъ жетиш\\ болуп эсептелет. Бул тапшырмаларды чеч\\ \ч\н ички потенциалдарды ишке киргиз\\ менен сырткы жана ички инвестицияларды тартуу, айыл чарба  продукцияларды кайра иштет\\ч\ чакан ишканаларды къбъйт\\ аркылуу ар т\рд\\ багыттагы айыл чарба кооперативдерди уюштуруу жолу менен чеч\\гъ багытталат.

Ал эми, экинчи негизги багыт болуп эсептелген ънър жайында  токтоп турган ишканаларды кайра иштет\\, кошумча жаёы ънър жай ишканаларын ишке киргиз\\ менен тоо кен тармагындагы райондун болгон м\мк\нч\л\ктър\нън кенири пайдалануу максатында  сырткы жана ички инвестицияларды тартууга негизги к\ч багытталмакчы. Бул багытта, алдынкы технологиялар менен экологияны сактоого камсыздалган жаны  ишканаларды  курууга ъзгъчъ кън\л бурулмакчы. Калктын ънър жай тармагында аракеттенген ишкерлерге да ар тараптан колдоо кърсът\\ жагы жергиликт\\ ъз\н-ъз\ башкаруу органдарынын негизги милдетеринин бири болуп калмакчы.

Базар экономикасынын шартында мамлекеттик жана жергиликт\\  ъз алдынча башкаруу органдары менен биргеликте райондун экономикасын кътър\\н\н  приоритетт\\ багыттары болуп эсептелген бизнестин бардык т\рлър\нъ, кичи жана орто бизнестин ън\г\ш\нъ  жагымдуу  шарттарды т\з\\ багыттында ишкерд\\л\кт\н жакшыруусуна бъгът койгон административдик барьерлерди  жок кылууга ъзгъчъ къё\л бъл\нмъкч\.

Социалдык тармакта калкты социалдык жактан коргоо боюнча т\з\лгън стратегиялык  пландардын негизинде  иштер ж\рг\з\лът. Бул багытта биринчи кезекте  калкты жумуш менен камсыз кылуу  \ч\н жаны жумушчу орундарды т\з\\гъ, райондун аймагындагы жаштарды патриоттуулукка тарбыялоо,  мектептердин жана мектепке  чейинки мекемелердин базаларын чындоого ар тараптан чечкинд\\ чараларды кър\\ менен  билим бер\\н\н сапатын жакшыртууга, аларга кесиптик багыт бер\\гъ, саламаттыкты сактоо тармагында калктын ден соолугун чындоодо саламаттыкты сактоо мекемелеринин ишин  жакшыртууга ъзгъчъ  кън\л бурулат. Ъзгъчъ билим бер\\  жана саламаттыкты сактоо тармактарына  керект\\ адистер менен камсыздоо  \ч\н жогорку окуу жайлары менен тыгыз байланышта иш алып барылат.

Ошондой эле, айыл аймагындагы айылдарда инфраструктураны жакшыртуу, калкты байланыш  кызматы менен тейлъън\,  ички жолдорду  ондоо жана транспорт катнаштарын жакшыртуу, элди таза суу менен камсыз кылуу жана \зг\лт\кс\з электр энергиясын бер\\ багытында натыйжалуу иш аракеттер кър\лмъкч\.

 Жогорудагы белгиленгендердин негизинде Ноокат районунун 2018-2025-жылдарга стратегиялык ън\г\\ программасын турмушка ашыруунун башкы багыттары болуп:

- Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\н\н айдоо жерлерди натыйжалуу пайдалануу менен ънд\р\лгън айыл чарба продукцияларынын сапатын жакшыртуу жана алардын кълъм\н арттыруу;

-  токтоп турган ишканаларады жандандыруу жана кошумча ънър жай ишканаларын ачуу менен сапаттуу продукциялардын кълъм\н къбъйт\\гъ жетиш\\;

- Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\н\н айылдык аймактарда киреше булактарын къбъйт\\ чараларын кър\\ менен ъз\н-ъз\ камсыздоонун кърсътк\чтър\н жогорулатууга жетиш\\;

- айыл чарба продукцияларын кайра иштет\\ч\ чакан ишканаларды куруу, тоо кен тармагындагы м\мк\нч\л\ктърдън кенири пайдалануу жолу менен кошумча жумушчу орундарды т\з\\гъ жетиш\\;

- айылдардын инфраструктурасын (жол, жарыктандыруу, таза суу менен камсыз кылуу ж.б.), социалдык-маданий багыттагы обьектилердин иштъъ шарттарын жакшыртууга жетиш\\;

- соода жана тейлъъ  маданиятынын жогорулатуунун чараларын кър\\;

- ички жана тышкы инвестицияларды тартуунун кълъм\н артыруу;

- эс алуучу жайлардын инфраструктурасын жакшыртуу жана толук кандуу шарттарды т\з\\ менен туризмди ън\кт\р\\;

- ирригацияны ън\кт\р\\н\н мамлекеттик программасынын алкагында ирригациялык тармактын натыйжалуулугун жогорулатуу жана модернизациялоо

- мектептердин жана мектепке чейинки мекемелердин базаларын чындоо, билим бер\\н\н сапатын жакшыртуу, тарбиялык иштердин жана балдардын билим денгээлин кътър\\н\н чараларын кър\\;

- билим бер\\ мекемелерин компьютер, окуу куралдар менен толук камсыздоого жетиш\\, интернет тармагына бардык мектептерди кошуу;

- саламаттыкты сактоо тармагындагы мекемелеринин ишин жана медициналык тейлъън\ жакшыртуу чараларын кър\\;

- санарип инфраструктурасын ън\кт\р\\ аркылуу мамлекеттик жана муниципалдык кызмат кърсът\\н\н жеткиликт\\л\г\н арттыруу жана сапатын жакшыртуу;

- электрондук башкаруу чъйръс\ндъ ченемдик укуктук базаны ърк\ндът\\,  бирдикт\\ мамлекеттик кызмат кърсът\\лър порталы аркылуу бирдикт\\ мамлекеттик кызмат кърсът\\лър боюнча жобону; Таза Коом” санариптик трансформациялоо программасы;  электрондук кызмат кърсът\\лърд\н тизмеси; электрондук тълъъ шлюзу жън\ндъ жобону;

  - ар бир айылдарда жана шаарда заманбап маданий, бош убакытты ъткър\\ч\, спорттук борборлорду т\з\\ боюнча долбоорлорду ишке ашыруу;

- чек арага жакын аймактардын коопсуздугун камсыз кылуу жана инфраструктурасын ън\кт\р\\ болуп эсептелмекчи.

 

 

 

 

 

 

Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\н\н ПАСПОРТУ

 

  1.             Аталышы:  Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\   

1.1              Т.Кулатов айыл ъкмът\н\н карамагына кирген:  айылдардын саны -7, калктын саны   - 20970 адам.  

 

1.2              Географиялык  жайгашкан  жери: Ош облусунун Т\шт\к

                    бъл\г\ндъ, ал эми Ноокат районунун батыш бъл\г\ндъ

                    жайгашкан.

Климаты: Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\ндъ климаты кескин континенталдуу, жайы ысык, кышы ъзгъчъ суук болуп търт айга созулат.

 

 

к/н

№

Негизги кърсътк\чтър

Маалымат

1.3.

Административдик-географиялык жайгашуусу:

Т.Кулатов айыл ъкмът\ 1995-жылы  уюшулган. Ош облусунун т\шт\к бъл\г\ндъ жайгашкан.

Айыл ъкмът\нъ 7 айыл кирет.

 

Жакынкы темир жол станциясына чейинки аралык, км менен:

15

Жакынкы аэропортко чейинки аралык, км менен:

84

Дениз денгээлинен бийиктиги, метр менен:

1200-1700

 

 

1.4.

Аймагы,  миё. кв. км менен

29154,0

 

 

1.5.

Калкы–жалпы адам саны

20970

аныничинен:      Эркектер  - баары;

10297

                             Аялдар - баары;

10673

Анын ичинен жаш  айырмасы боюнча:

 

0-15жаш

5409

16-62 жаш

13486

63жаштан жогору

      2075

1.6.

Улуттук курамы, адам саны менен:

 

кыргыздар

20964

ъзбектер

4

орустар

0

украиндер

0

немецтер

0

татарлар

0

уйгурлар

0

дунгандар

0

т\рктър

0

тажиктер

0

казахтар

0

башкаулуттар

0

1.7.

Айыл ъкмът\н\н аппаратындагы кызматкерлердин саны

28

1.8.

Коомдукбирикмелер:

 

Аксакалдар соту

1

Коомдук профилактикалык борбор

0

Укуктук тартипти коргоо кошундары

5

Милицияга къмъктъш\\ч\ отряддар

0

Аялдар комитети

1

Бей ъкмът уюмдар: 

0

аялдар коомдук уюму

0

Адам укугун коргоо боюнча

-

Жана башкалар

-

 

II.     Калкты социалдык жактан коргоо

 

2.1

Калктын социалдык жактан аярлуу катмардагыларынын саны, адам:

 

категорияларбоюнча

 

пенсионерлер

445

Пенсионерлерге  2017-жылы берилген акча каражат (мин сом)

29370000

аз камсыздыгы боюнча пособия алуучулар

481

Аз  камсыздыгы боюнча пособия алуучуларга 2017-жылы берилген  акча каражат (мин сом)

1 037 610

Айыл аймакта социалдык фонд башкармалыгынан пенсия алуучу  майыптар

253

Айыл аймактын социалдык ън\г\\ башкармалыгында каттоодо турган майыптар жана 2017-жылы берилген  акча каражат (мин сом)

759 000

а.и. майып балдар

81

эмгектин жана согуштун ветерандары

65/1

Согуштун  ветерандарынын саны жана 2017-жылы берилген акча каражат (мин сом)

780 000

жалгыз бой-энелер жалгыз бой-аталар

10/-

жумушсуздар (официалдуу катталгандар)

200

 

III.    Калкты жумуш менен камсыздоо

3.1

Калктын  орточо жылдык жумуш менен камсыздалуусу (миё. адам)

 

анын ичинен: 

-

Экономика тармагында

-

Балыкчылык , тоо-кенънър жайында

-

Кайра иштет\\ч\ ънър жайында;

-

Айыл  чарба, аёчылык жана токой чарбасында;

437

Транспорт  жана байланыш тармагында;

6

Соода, авто унаа оёдоо, тиричилик буюмдары жана жеке пайдалануучу буюмдарды жасоодо;

4

Саламаттыкты  сактоо жана калкка социалдык кызмат кърсът\\дъ

7

Электр  кубаттуулугун ънд\р\\ жана бъл\шт\р\\дъ

-

Суу  чарба тармагында

-

Курулушта

-

Мейманкана  жана ресторандарда

-

Финансылык  ишмерд\\л\ктъ

-

Кыймылсыз  м\лктър менен операция ж\рг\з\\, ижарага бер\\ жана керектъъч\лъргъ кызмат кърсът\\дъ

-

Мамлекеттик  башкаруу органдарында

-

Билим  бер\\ тармагында

10

IV.  Райондун социалдык-маданий ън\г\\с\

4.1

Билим бер\\

 

мектепке чейинки мекемелердин саны:

7

алардагы балдардын саны

       380

Тарбиячылардын саны

111

жалпы билим бер\\ч\ мектептеринин саны:

10

Башталгыч

9

Негизги

10

Орто

10

Алардагы  окуучулардын саны

3343

Мугалимдердин  саны

298

 

 

 

 

 

 

 

 

4.2

Саламаттыкты сактоо

 

Райондук оорукана

-

Медициналык мекемелердин саны

-

Ноокат аймактык ооруканадагы медицина кызматкерлеринин саны жана берилген айылык акы (мин сом)

-

\й -б\лъл\к медицина борбору

-

Mедицина кызматкерлеринин саны жана берилген айылык акы (мин сом)

5 357 499

Mедицина кызматкерлеринин саны жана берилген айылык акы (мин сом)

 6000

\й -б\лъл\к дарыгерлер топтору (ГСВ)

1

Аптека

1

Аймактык ооруканадагы жана аймактардагы   керебеттердин  саны

-

Аймактык ооруканадагы дарыгерлердин  саны, адам

2

Аймактык ооруканадагы кенже  медицина кызматкерлеринин саны

7

Аймактык ооруканадагы орто  медициналык персоналдын  саны

37

ФАП

5

4.3

Маданият тармагы

 

 Райондук,айылдык маданият  \й\

1

Китепканалар

2

Музейлер

1

Театрлар

-

Клубдар

           1

Эс  алуу жайлары     

-

Жеке  кызыкчылыктагы ийримдер

4

Парк жана балдар аянтчалары

-

Маданият  кызматкерлеринин саны, адам

4

 

Маданият  кызматкерлерине 2017-жылы берилген акча каражаттын суммасы (мин сом)

12950,0

4.4

 

Турак-жай фонду

 

Турак -жайфондунунжалпыаянты, миё кв. метр

9670

Анын ичинен;

 

Жеке  менчиктурак-жай фонду

-

Мамлекеттиктурак-жай фонду

-

Коомдуктурак-жай фонду

-

Турак-жайкурулушкооперативи

-

Бир  адамга орточо туура келген жашаган турак-\йд\н жалпы аянты, кв.метр менен

-

 

V. Экономикалык ън\г\\н\н туруктуулугун камсыздоо

 

5.1

Айыл, токой чарбасы,аёчылык жана балыкчылык

 

5.1.1

 

Айыл чарбачылыгына багытталган жалпы жер аянты, га

12637

Жалпы айдоо аянты (га),

2741

Суулуу

1023

Кайрак

1718

Жалпы аянты: (га)

 

              Чъп  орунду

-

              Жайыт

7348

              Кенкатмары

-

Къп жылдык отургузулган дарактар(бакча)

135

Эшик алдындагы бакча участогу: (га)

 

Мъмъл\\

187

Ж\з\м зарлар

-

              Бахча ъс\мд\ктър\

-

Токойчулук фондунун жалпы жер аянты (га)

9869

Аёчылыка ылайыкталган жалпы жераянты (га)

-

Кайра бъл\шт\р\\ фондунун жерлери

684

Анын ичинен ижарага берилген жерлер

595

Айыл чарба ишканалары:

 

Токой чарбасы

-

Айыл чарбасы

3506

Фермердик жана дыйкан чарбасынын продукциясын кайра иштет\\ч\ ишканалар,жеке менчикти кошкондо

-

Айыл чарба кооперативдери

-

Кредиттик союздар

-

Кредиттик портфелдин жалпы жыйынды кълъм\, млн.сом менен

-

Берилген кредиттердин ълчъм\, млн. сом.

-

 

 

5.1.2

 

Продукция ънд\р\\ (т\рлър\ жана натуралай)  2016-жыл ичинде

Продукциянынны туралай т\р\

(миё. тонна )

Ъс\мд\к продукцияларын ънд\р\\ (миё. тонна)

 

Дан  азыгы

23839,4

Картошка

23303,7

Тамеки

-

Жашылча

14850

Мъмъ-жемиш

-

Мал чарбачылыгынын продукциясын ънд\р\\

 

Эт (союлганмассасы)  (миё. тонна)

6818

С\т(центнер)

27155

Жумуртка , (миё.даана)

235587

Ж\н  (физикалыксалмагы)  (миё. тонна)

195

5.1.3

Айыл жана токой чарбасынын, аёчылык жана балыкчылык боюнча продукцияларын кайра иштет\\ч\ реалдуу ишканаларынын саны

Саны

(бирдикменен)

 

Нан ънд\р\\ч\ жана данды кайра иштет\\ч\ ишканалар (тегирмен жана бышыруучу)

1

Дан азыгын кайра иштет\\ч\ ишканалар

-

Нан ънд\р\\ч\ ишканалар

2

Мъмъ, жемиш жана жашылчаны кайра иштет\\ч\ ишканалар

-

Эт жана с\т азыктарын кайра иштет\\ч\ ишканалар

-

Тери жана булгарыны кайра иштет\\ч\ ишканалар

-

Арак,вино,пиво ичимдиктерин жана минералдык суусундуктарды чыгаруучу ишканалар

-

5.2

 

Ънър жайы

Саны

(бирдик менен)

5.2.1

Аракеттеги ънър-жай ишканалар

 

I. Тоо-кенънържайы

 

Отун-энергетикасына пайдалуу кендерди казып алуу

1

Пайдалуу кендерди казып алуу, отун энергетикасынан башкасы

-

II. Кайра иштет\\ч\ишканалар

 

Тамак-аш азыктарын ънд\р\\, тамеки жана суусундуктарды кошкондо:

-

Текстиль жана тиг\\ч\л\к ънд\р\ш\

-

Тери, териденжасалганбуюмдардыънд\р\\жана бут кийимънд\р\\

-

Жыгач иштет\\ жана жыгачтан жасалган буюмдардыънд\р\\

-

Нефти продукциясынънд\р\\

-

Целлюлозалык-кагаз ънд\р\\:

-

Басмакана ънд\р\ш\

-

Химиялык ънд\р\ш:

-

Пластмасса жана резина буюмдарын ънд\р\\

-

Металл эмес башка минералдык продукциялардыънд\р\\

-

Металлургиялык ънд\р\ш жана даяр металл буюмдарын ънд\р\\

-

Машина жана анын жабдыктарын ънд\р\\

-

Электр жабдыктарын ънд\р\\;

-

Электрондук жана оптикалык:

-

Ънър-жайдын башка тармактары

-

 

 

5.3

Туризм, соода, соода-ънд\р\\ишмерд\\л\г\,                           \й-тиричиликти тейлъъ (кызматкърсът\\чъйръс\)

Саны

(бирдик менен)

5.3.1

 

Аракеттеги туризм ишканасы жана анын кызмат кърсът\\ чъйръс\

 

Туризм ишканалары:  

1

Мейманкана

1

Санатордук –курорттук мекемелер

-

Соода ишканалары

-

Соода-ънд\р\ш ишканалары(коомдук тамактануучу жайлар)

23

Автоунаа  транспорту менен ж\к ташуу ишканасы

-

Ж\рг\нч\лърд\ ташуучу ишканалары 

-

 

2018-2025 –жылдарга  ън\г\\  саясаты: Артыкчылыктары, тапшырмалары жана иш чаралары.

 

       Ноокат районунда айыл чарба жана ънър жай тармактары - райондун экономикалык ън\г\\с\н\н бирден-бир «локомативы» болуп саналат  жана активд\\ интеграциялык шарттарда калктын кирешесин жогорулатууну камсыздоого  багытталган.

         Негизинен райондо айыл чарба тармагынын продукциясын ънд\р\\ кълъм\н  къбъйт\\ зарыл жана соода ънъктъшт\ктъ болгон  ЕАЭБ, ЕС жана башка бирикмелердин стандартына шайкеш болуусу шарт.

         Райондун ички д\ё продукциясы  жылдан-жылга ъс\п кел\\дъ. Алсак 2017-жылы 13 млрд441,6 млн  сомду т\з\п, 2016-жылга салыштырмалуу ъс\\ темпи 107.7 % болгон. Ал эми, 2018 жылга – 105,3 %га ъс\\с\ к\т\л\\дъ. Жалпы облустун ички д\ё продукциясынын 11,3 % \л\ш\н т\з\\дъ.

Ноокат районунун ички д\н продукциясынын кълъм\.(млн сом)

Катар №

Тармактар

2016- жыл

2017-жыл

Ъс\\ темпи%

1

Айыл чарба

6005,5

6738,2

112,2

2

Ънър жай

458,5

444,8

97,0

3

Капиталдык курулуш

32268,3

21325,8

4

Кызмат кърсът\\

5260,5

5346,2

101,6

Жалпы д\н жыйым

 

12 млрд 485.0 млн сом

13 млрд441,6 млн сом

107.7 %

 

Ънър жай продукциясынын физикалык кълъм\н\н индекси -144,1%;

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Жогоруда кърсът\лгъндъй Айыл аймагында негизинен айыл чарба тармагы жалпы д\н продукциянын  къптъгън бъл\г\н т\зът.

 

 

1-                                                         Агро ънържай комплексин  ън\кт\р\\

 

Агрардык сектор  облустагы азык-т\л\к коопсуздугун,  калкты жумуш менен камсыздоочу  жана  аймактык д\ё продукциянын кълъм\н\н оорчундуу  бъл\г\н  берген тармак.

Айыл  чарбасынын  \л\ш\ облустун  аймактык д\ё продукциянын кълъм\н\н  орточо 43% тегерегинде болду. Анын  ичинде  мал  чарбасынын  \л\ш\ 41% жана  дыйканчылыктын  \л\ш\  45%  т\зд\.

            Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\н\н 2018-2023-жылдарда экономикалык ън\г\\с\н\ндъг\ т\пк\л\кт\\ багыт – бул айыл аймагындагы айдоо жерлерди натыйжалуу пайдалануу менен ънд\р\лгън айыл чарба продукцияларынын сапатын жакшыртуу менен алардын кълъм\н арттыруу болуп эсептелет. Ал \ч\н айыл чарба продукцияларын ънд\р\\н\ къбъйт\\н\н негизги булактары болгон сугат жерди которуштуруп айдоо, асылдуулугун арттыруу \ч\н къп жылдык ъс\мд\ктърд\ айдап себ\\гъ жетиш\\ зарыл. Акыркы жылдарда  жердин асылдуулугунун тъмъндъш\нън улам айыл аймактын дыйкандары айыл чарба эгиндеринен мол т\ш\м ала албай келе жатат.  

Айыл  чарба  д\ё продукциянын кълъм\н\н ъс\\с\н 2018-2023- жылдары  жылына   болжол  менен 2 %дан кем  эмес  жогорлатуу  максатталган.

Стратегияда айыл чарба тармагын ън\кт\р\\дъ 4  артыкчылык  багыттары  камтылган.

Алар, 1-багытта: Рентабелд\\ ъс\мд\ктърд\н аянтын къбъйт\\, пайдаланылбай калган жерлердин  аянтын  кыскартуу.

 

Т.Кулатов атындагы айыл аймагында к\нъсканаларды куруу, кайра иштет\\ч\ цехтерди, мъмъ-жемиш кургатуучу цехтерди куруу, дыйкандарды таза \ръъндър менен камсыз кылууга къмъктъш\\, мал чарбасынын асылдуулугун жогорулатуу, жеке ишкердикти ън\кт\р\\,  жерлерди агротехникалык эрежелердин негизинде иштет\\ \ч\н агротехникалык талаптарга жооп бербеген, эскилиги жеткен техникаларды жанылоо зарылчылыгы бар, заманбап техникалык жактан тейлъъч\ сервистерди ачуу, ветеринардык сервистердин ишинин  натыйжалуугун кътър\\ милдеттери турат.  

           Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\ндъ илгеритен бери тамекичилик тармагы негизги тармак болуп эсептелип келген.  Кийинки мезгилдерде сатып алуучулар тарабынан тамекинин баасынын тъмън болушунун натыйжасында, атаандаштыктын жоктугунан тамеки ънд\р\\н\н кълъм\ кескин тъмъндъп кетти.

         Тамеки ъст\р\\ айыл чарбасындагы мамлекетке кирише бер\\ч\ бирден-бир тармак болуп эсептелген тамекичилик тармагына да ъзгъчъ маани бер\\н\ талап кылынат же болбосо тамеки ъст\р\\н\ къбъйт\\ зарыл.

Б\г\нк\  к\ндъ  суу  жетпеген,  кайрак  жерлерди  ъздъшт\р\\, сугат суу алып баруучу каналдын курулушуна ар тараптан къмъктъш\\ менен, сугат суу танкыс болгон  жерлерде  тамчылатып  сугаруу  методун  колдонууну  ишке  ашыруу зарылдыгы келип чыкты.

Бул  багытта, б\г\нк\ к\нгъ карата тамчылатып сугаруу боюнча 2019-жылга 2,0 га жана 2023-жылдарга чейин болжолдуу т\рдъ 30,0 га жер аянтын тамчылатып сурагуу ыкмасы боюнча бакка айландырууну уюштуруу к\т\л\\дъ. Ошону менен катар эле мъмъ-жемиштерди  экспортко  алып  чыгуу  маселеси да  жандандырууну талап кылат. 

Ошондой  эле, к\нъскана  коплекстерин  куруп  калкты  айыл  чарба  продукциялары  менен  жыл  бою   \зг\лт\кс\з  камсыз  кылуу  иштерин колго алуу менен айылдарда жыл сайын 2 ден кем эмес к\нъскана куруу милдети турат.

Ал эми, 2018-жылдын 1-январына карата пайдаланылбай калган айыл чарба жерлеринин аянты 90,0 га т\зд\,  2018-жыл  ичинде 5% кыскартуу  пландалууда,  2023- жылга 30 % кыскартууга  жетиш\\.

 

2-багытта: Айыл чарба продукцияларын кайра иштет\\ жана тамак-аш ънър жайын ън\кт\р\\:

 

Б\г\нк\ к\ндъ айыл чарба продукцияларын кайра иштет\\ч\ ишканаларды куруу, эт, с\т багытындагы, бордоп семирт\\ч\ фермердик чарбалардын санын къбъйт\\ менен малдарды асылдаштыруу багытында иш ж\рг\з\\ милдеттери турат. Бул багытта 2019-2025-жылдарга АРИС программасынын негизинде Т.Кулатов атындагы айыл аймагынын Кожо-Арык айылына  Ветсервис куруу пландаштырылса,  ишкерлер тарабынан Абшыр-Сай айылына с\тт\ кайра иштет\\ч\ ишкана куруу пландаштырылууда.

Т.Кулатов атындагы айыл аймагында ЕАЭС   талаптарына  жооп  берген  жылына бирден жаёы айыл  чарба  продукцияларын  кайра  иштет\\  ишканаларын ачуу  менен, жылына 10 дон кем эмес жумуш орун т\з\\\.

2020 –жылдарга Т.Кулатов атындагы айыл аймагынын Абшыр-Сай участкасына  1 мал соючу (убойный) пункттар  ишке  кириши к\т\л\\дъ. 

Т.Кулатов атындагы айыл аймагынын калкын жумуртка менен камсыздоо \ч\н 2018-2025-жылдарда тоок фермаларын къбъйт\\ зарылдыгы келип чыгууда.

Андан сырткары Т.Кулатов атындагы айыл аймагында бал аарычылык боюнча ишкерлерди къбъйт\\. Бул тармак дагы калкка киреше алып кел\\ч\ бирден бир жолу экендигин баса белгилеп кетсек болот. Бирок б\г\нк\ к\ндъ бал аары менен алектенген ишкерлер  жок, бул тармакты ън\кт\р\\ кыйынчылыкка турууда. Биздин эн биринчи милдет бал челектери бар  ишкерлерди бириктир\\ менен, бал аарычылардын ассоцациясын т\з\\гъ багытталып, келечекте айыл амагында  экологиялык таза балын экспортко чыгарууга багытталмакчы.

             3-багытта: Айыл чарба  продукцияларын  экспортко  чыгарууну  ърк\ндът\\

Кыргыз Республикасы  Евразиялык Бажы биримдигине кошулгандыгына байланыштуу азыркы мезгилде айыл-чарба продукцияларын сактап экспорттоо максатында, логисмтикалык борборлорду куруу пландаштырылууда.

Айыл чарба тармагынын продукциясын ънд\р\\ кълъм\н  къбъйт\\ зарыл жана соода ънъктъшт\ктъ болгон  ЕАЭБ, ЕС жана башка бирикмелердин стандартына шайкеш болуусу шарт.

4 – багытта: Ирригация тармагын ън\кт\р\\.

Б\г\нк\ к\ндъ айыл чарба эгиндерин сугат суу менен камсыздоодо орчундуу маселелер жаралууда. Ички сугат каналдарын, чарбалар аралык каналдарды талапка ылайык келтир\\ маселелери  турат.  

Т.Кулатов атындагы айыл аймагынын чарба тармагынын ъс\\ темпи айыл чарба жерлерин ургаалдуу (интенсивный)  пайдалануудан болмокчу. Мындай ургаалдуу (интенсивный) пайдалануу  иш чарасы, дыйкан жана фермердик чарбалардын, органикалык айыл чарбасын ън\кт\р\\н\н эсебинен, жердин келечеги, т\ш\мд\\л\кт\ жогорулатуунун м\мк\нч\л\ктър\, ъс\мд\ктърд\ алмаштырып эг\\н\н жол-жобосу жана ъс\мд\ктърд\н зыянкечтерине жана ооруларына каршы  биоорганикалык ыкмасы  жън\ндъ маалымдуулукту жеткир\\н\н эсебинен болмокчу.   

 

Жогорудагы максаттарга жет\\ \ч\н биз негизинен дыйкандардын жогору киреше алуусу \ч\н тъмънк\ орчундуу маселелерди ъз убагында чеч\\н\ милдет кылып койдук:

·      Ънд\р\\ч\лър сапатуу сорттогу  \ръндър,  минералдык жер семирткичтер  жана к\й\\ч\ майлоочу майлар менен ъз убагында жана арзан баада камсыздалуусу;

·      Суугат суунун эффективд\\ пайдалануу, ирригациялык системаларды ондоп т\зъъ;

·      Айыл чарба продукцияларын сатууда маркетинг кызматтарын т\з\\;

·      Эскирген айыл чарба техникаларын жанылоо, дан жыйноочу комбайндардын санын къбъйт\\.

 

2-артыкчылык. Ънър  жай  тармагын ън\кт\р\\.

 

Т.Кулатов атындагы айыл аймагынын негизинен  ънър жай продукцияларын ънд\р\\н\н ъс\\ темпи туруктуу болуп, ар жылы ъс\\с\ камсыз кылынган. Анын ичинен  айрым продукциялардын  натуралай т\р\ боюнча тъмъндъг\дъй ънър жай продукциялары ънд\р\лд\:  

                                                   

№

Продукциялардын жана сырьелордун  т\р\

Ълчъъ бирдиги

2014-жылдын

январь- декабры

2015- жылдын январь- декабры

2016- жылдын январь- декабры

2017- жылдын январь- декабры

1

Ун чыгаруу

тн

694,1

715,3

733,7

741,1

2

Нан чыгаруу

тн

47,5

49,3

50,5

53,8

8

Известняк, гипс

мин тн

7,9

24,0

31,0

46,3

9

Базальт

тн

 

64132,8

30999,6

6538,2

10

Цемент

мин тн

2,7

1,9

4,1

1,0

15

Ънър жай ънд\р\ш\н\н ФКИ

%

103,6

106,3

99,5

102,9

 

Т.Кулатов айыл ъкмът\ ошондой эле тоо кен байлыктарга  бай экендиги менен айырмаланат. Тоо кен тармагын ън\кт\р\\ менен ънър жай ънд\р\ш\н\н кълъм\н къбъйт\\ м\мк\нч\л\г\ бар экендигин белгилеп кетсек болот. Бул максатка жет\\ \ч\н бул багытта инвесторлорду тартуу менен ътъ зор ълчъмдъг\ инвестиция тартуу зарыл.

 Т.Кулатов атындагы айыл аймагындагы кен байлыктардын запасы

№

Кен байлыктардын аталышы

Жайгашкан жери

Запасы

1

Сурьма

Абшыр

10548 тонна

2

Алтын

Абшыр

1500 тонна

3

Към\р

Кызыл-Булак

38141000 тонна

4

Към\р

Абшыр

16981000 тонна

 

2023-жылга чейин программада белгиленген иш чараларды аткаруу менен, ънър жай продукциясын ънд\р\\ 2018-жылы 462.1 миё сом белгиленип, физикалык кълъмд\н индекси 102,9 % т\змъкч\, 2019-жылга - физикалык кълъмд\н индекси 103.5%, 2020--жылга -105.7 %,  2021-2023 жылдарга 105,8% камсыздалмакчы. Жалпы Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\н\н ънър жай продукцияларын ънд\р\\н\н \л\ш\н  2023- жылы 5,0%га кътър\\ пландаштырылмакчы.

Аны  турмушка  ашыруу  \ч\н ънър жай тармагын ън\кт\р\\н\н  3 багыттары камтылган.  Алар:

1.      Кайра иштет\\ ънд\р\штър\н  ън\кт\р\\

Азыркы учурда мъмъ-жемиш бактарынын аянты кенейип, малдын саны к\ндън к\нгъ ъсуп келе жатат. алманын  сапаты, къпт\г\ боюнча облуста алдынкы орунда турабыз, ошондуктан ънър-жай багытында айыл чарба продукцияларын кайра иштет\\ч\, мъмъ-жемиштерди сактоочу кампаларды куруу, кургатуучу кичи ишканаларды куруу боюнча иштерди жандандыруу максатында жеке ишкерлерди жана чет элдик донор уюмдарды тартуу милдети турат.

1.      Ири ънд\р\штъг\ ишканаларды ишке киргиз\\:

 

Т.Кулатов атындагы айыл аймагында “2018-жыл региондорду ън\кт\р\\”  жылында тъмъндъг\ ънър жай  ишканалар  ишке  берил\\с\  к\т\л\\дъ:

Т.Кулатов атындагы айыл аймагындагы жер семирткичтерди ънд\р\\ боюнча “Кыргыз минерал жер семирткич” заводунун курулушу башталууда. Заводду курууга жалпы 100 га жер суралган, азыркы убакта айылдык кенештин чечими менен  мурда ънър жай категориясына которулган даяр 22 га жер заводдун алгачкы жумуштарын баштоо \ч\н берилди, калган 48 га жер жайыттан, 30 га кайрак айдоо жерден трансформациялоо керек.

Завод куруу \ч\н азыркы убакта берилген 22 га жерге 2018-жылдын март айына  чейин  керект\\ техникаларды жана жабдууларды толугу менен ташылып орнотулуп б\т\\ пландаштырылган.

2018-жылдын март  айынан  заводду куруу иштери башталат. 

Курулуштун жалпы баасы 200 млн АКШ долларын т\зът. Завод ишке кирсе 1000 адам жумуш орду менен камсыз болот.

2019-жылдын май айынан продукция чыгара баштайт, негизинен амафоз жер семирткичин чыгарат.

Сырье Т.Кулатов айыл аймагындагы Кызыл-Булак жана Абшыр карьерлеринен към\рд\н к\к\м\н же илимий тил менен айтканда гуминди пайдаланат. Курамында азот, фосфор жана калий болгон аралаш жер семирткич ънд\р\лът. 

Жалпы кубаттуулугу суткасына 2,5 мин тонна.

Ънд\р\ш башталар замат керект\\ болгон адисти окутуп \йрът\\ч\ курстар ачылат. Мамлекетке тиешел\\ салык тълъмдър\ тъг\лът.

Абшыр- Сай, дарыяларынын  жээгинде   чакан  ГЭСтерди  куруу  м\мк\нч\л\г\  бар.

1.      Тармактагы кичи жана орто ишкерд\\л\кт\ ън\кт\р\\:

        Кичи, орто ишканаларынын жана калк чыгарган ънър-жай продукцияларынын кълъм\ 2017-жылда  жалпы ънър-жай продукцияларынын ънд\р\\ кълъм\ндъ салмагы 17.9 пайызды т\зд\ (2016-жылда – 17.0% пайыз).

Жергиликт\\ сырьену, ресурстарды кайра иштет\\гъ, колдонууга жана баасы  жогорку индекс менен бааланган товарларды ънд\р\\гъ багыт алган ишканаларды жана тармактарды ън\кт\р\\;

Болжолдонгон ъс\\ темптерине жетиш\\ \ч\н тышкы рынокко ата-мекендик товарларды чыгарууну камсыздоо;

Тиг\\ бизнесин ън\кт\р\\ жана жаёы, биргелешкен ишканаларды куруу, тиг\\ технополисин уюштуруу менен ънд\р\шт\ кеёейт\\ч\ шарттарды т\з\\;

Айыл чарба продукциясын кайра иштет\\ боюнча сущилка жана сок чыгаруучу  мини-цехтерди уюштуруу;

Ар т\рд\\ булактар аркылуу, айрыкча кыргыз орус фонду аркылуу долбоорлорду ишке ашыруунун натыйжасында 2018-2025  жылдарда  айыл ъкмът\   боюнча  кичи  жана  орто  бизнести  ън\кт\р\\  менен   жылына  2 ден кем  эмес  ънд\р\ш   багытындагы  кичи жана  орто  ишканаларын  ачууну  ж\зъгъ  ашыруу.

Ошондой эле ишкерлер тарабынан Т.Кулатов атындагы айыл аймактарда 2018-жылы бышкан кыш чыгаруучу завод толгу менен ишке кирди.

4 артыкчылык.  Инфраструктураны ън\кт\р\\.

 Райондун аймактарындагы инфраструктураны ън\кт\р\\ боюнча 4 багыттар камтылган. Алар,

1-      багыт:  Жол  тармагы.

Т.Кулатов атындагы айыл аймагында  унаа  жолдорунун  узундугу 26 км,  анын  ичинен : эл  аралык  маанидеги  унаа  жолдору -26 км, жергиликт\\ -56 км,    

ДЕП 37 жолдорду тейлъъ ишканасы тарабынан 2023 - жылга  чейин  къчълъргъ   жалпы узундугу 3 км асфальт тъшъъ  жана жолдорду  бодурлоо иштери же болбосо республикалык бюджеттин эсебинен 120 млн сомдук иштерди аткарылуусу к\т\л\\дъ.

Андан сырткары  2025-жылга чейин жергиликт\\ бюджеттин  жана демъърч\лърд\н эсебинен  айыл аймактардын аймагында 31 млн 000 мин сомдук къчълъргъ шагал тъшъъ жана асфальт басуу иштери аткарылмакчы.

Т.Кулатов атындагы айыл аймагында 2018-2025-жылдарда социалдык – экономикалык жактан ън\г\\с\ндъг\ негизги кън\л бурулуучу тармак - бул сырткы жана ички байланыш жол каттамдарын камсыздоону жакшыртуу болуп калмакчы.

        2-багыт: Айыл аймактардагы  къчълърд\н  архитектуралык  кър\н\ш\н жакшыртуу жана  т\нк\ жарыткычтар менен камсыздоо:       

          Б\г\нк\ к\ндъ айыл аймактарда жеке имараттардын архитектуралык кър\н\ш\н жакшыртуу жана айылдардагы  къчълърд\ т\нк\ жарык менен камсыздоо багытында жеке адамдар жана демъърчълър тарабынан ътъ натыйжалуу иш ж\рг\з\\ колго алынууда.

Жарыктандыруу

Ноокат району боюнча 2016-жылы 250 мин сом жумшалып 500метр жол жарыктандырылган, ал эми 2017-жыл ичинде къчълърд\ жарыктандырууда 2 чакырым жолго 1,0 млн сом акча каражаты жумшалды.

Алдынкы 5 жылдын ичинде айыл аймактын бардык негизги чон жолдору жана айылдардагы ички жолдор жарыктандырылып, коопсуз айыл аймактарга жана  коопсуз айыл тибиндеги шаарга айланмакчы.

Келечекте сырткы жарыктандыруу системасын жакшыртууга къп къё\л бъл\нът. Сырткы жарыктандырууну жакшыртуу менен Т.Кулатов айыл аймагы тъмъндъг\ маселелерге ъзгъчъ басым жасайт:

-         кър\\н\ камсыздоо, жарыктандыруунун сапаты айдоочулар жана жоо ж\рг\нч\лър \ч\н жолдогу кыймылдын къзгъ жакшы кър\н\\с\н камсыз кылууга тийиш,

-         коопсуздук, сырткы сапаттуу жарыктандыруу ар кандай жол кырсыктарын, мыйзамсыз иш-аракеттердин алдын алат,

-         эстетика, Айыл аймактын жарандарынын эстетикалык керектъълър\н канааттандырат,

-         экономикалык, жарыктандырууга кеткен чыгымдарды оптималдаштырат, электроэнергиясын \нъмдъъч\ заманбап жарыткычтар коюлат.

Бул долбоорду ишке ашырууда электр энергияга кеткен чыгымды азайтуу \ч\н к\ндън энергия алуучу жана энергияны сактоочу жарыткычтар орнотулат.

 

3-багыт: Ич\\ч\  таза  суу.

            2017-жылдын башталышына айыл аймагында  5 айыл 3464 \й- чарбаларында 19881 адам жашайт. Алардын 50%, таза суу менен камсыз болгон. 2018-жылдын 1-декабрына элди таза суу менен камсыздоо боюнча  жалпысынан 80% кътър\лгън.

Т.Кулатов атындагы айыл аймагын 2025- жылга  калкты  таза  суу  менен  камсыз  кылуу  толук 100 %   жеткиз\\,  калган    суу  т\т\г\  такыр  тартылбаган  айылдарга  таза  суу  жеткиз\\  каралууда. 

               4-багыт: Калктуу конуштардын башкы пландарын иштеп чыгуу. Кыргыз Республикасынын Ъкмът\н\н 2017-жылдын 17-августундагы № 490 токтому менен бекитилген Ъкмътт\к программада 2025-жылга калктуу конуштардын башкы пландарын толук иштеп чыгуу  милдеттендирилгендиктен, айыл аймагы программада 2018-2025-жылдарга  айыл аймагындагы башкы планы жок  айылдардын  баарынын  башкы планын  иштеп чыгуу.

               Т.Кулатов атындагы айыл аймагында эё орчундуу меселелердин бири  бул турак-жай маселеси. Т.Кулатов атындагы айыл аймагынан атуулдарга жеке менчик турак-жай салуу \ч\н “Айыл чарба багытындагы жерлери”  категориясынан “Калктуу конуштардын жери” категориясына жана коомдук-социалдык обьектилерди куруу \ч\н жер участокторун  которууга (трансформациялоого) 2013-жылдын 15-июлундагы № 145 Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 9-беренесине  ,   Кыргыз Республикасынын Ъкмът\н\н 2014-жылдын 19-мартындагы  № 169 токтому менен бекитилген “Жер участокторун которуу (трансформациялоо) жън\ндъг\” Жобонун  3-бъл\м\н\н 23-пунктуна негиз  иш алып баруубуз керек.

          Азыркы учурда Т.Кулатов атындагы айыл аймагында турак-жай  куруу \ч\н жер участокторун сурап, жазган  3000 ашуун атуулдардын арыздары катталган. Катталган арыздарды канааттандыруу максатында  Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\нъ караштуу айыл чарба багытындагы кайра бъл\шт\р\\ фондунун  (АЧЖФ) жерлеринин  атуулдарга жеке менчик турак-жай  салуу \ч\н “Айыл чарба багытындагы жерлери”  категориясынан “Калктуу конуштардын жери” категориясына жана  коомдук-социалдык обьектилерди курууга къп жылдык  кайрак айдоо  аянттарынан Арык-Тейит участогунан №5242 контурунан 3,88 га , № 5245 контурунан 4,36 га, Кызыл-Булак участогунан №6205 контурунан 6,60 га, № 6623 контурунан 14,10 га, № 6649 контурунан 13,40 га , № 6625 контурунан 5,0 га , №6648 контурунан 4,90 га , № 6627 контурунан 4,90 га, № 6647 контурунан 3,50 га, № 6637 контурунан 2,0 га, Баглан участогунан  №448 контурунан 15,5 га, Беш-Салаа участогунан №136 контурунан 15,70 га, № 159 контурунан 19,10 га, жалпы кайрак айдоо 112,94 га жер аянттарын  которууга (трансформациялоого)   макулдук бер\\б\з керек.

        “Айыл чарба багытындагы жерлери”  категориясынанан “ Калктуу конуштардын жери” категориясына каторуп бер\\гъ  тиешл\\  документтерин даярдап, Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\н\н жарандарын жер учстоктору  менен камсыздоого  жетиш\\ айыл ъкмът\н\н негизги  милдеттеринин бири болуп саналат.

             4 артыкчылык: Туризмди ън\кт\р\\

Т.Кулатов атындагы айыл аймагында негизинен  экологиялык  жана рекреациялык  туризм ън\ккън. Туризимди ън\кт\р\\ негизинен 3 багытта ж\р\з\лмъкч\.

Алар:1-багыт: Иштеп жаткан туристтик обьекттерди модернизациялоо жана реконструкциялоо жана ар т\рд\\ сегменттерге (мейманкана, боз \й айылы, конок \й\, маданият жана искусство объектери) эсептелген чакан обьектердин курулушун къбъйт\\.

2-багыт:Туристтик обьектилерге баруучу жолдорду реабилитациялоо.

3-багыт: Туристтик обьектерди жарнамалоо, интернет булактарына жана сайттарга киргиз\\. Туристик  компанияларга  аймактардын  жаратылышы  кооз жана  адам жетпеген  жерлерге  жаёы  аёчылык-туристик  маршуруттарды т\з\\ жана  тоскоолдуктарды,  къйгъйлърд\  чеч\\  максатында  бизнес  ассоциацияларды т\з\\ менен  инвестицияларды  туристик  обьектерге  тартуу.

 

2020-жылдарга чейин «Абшыр-Ата» шаркыратмасы сыяктуу туристтик эс алуу жайларын жергиликтуу бюджетке пайда келтир\\ч\ киреше булактарына айландыруу \ч\н чоё милдет турат. Аталган эс алуу жайы Кыргызстандын башка эс алуу жайларынан ъзгъчъ айырмаланган сапаттарга ээ экендигин кеёири жарыялоо ъз натыйжасын берет. Салкын абасы, мээ сергитип эс алуудагы кенири м\мк\нч\л\г\, асман мелжиген кырка тоолорун бойлой аккан мълт\р кашка булактарынын кошулмасын бириктирип ъз\нчъ муза болуп аккан дарыяларын, табийгатты мин бир т\рк\н т\рдъг\ дарактар, жыты анкыган г\лдър менен кошо тарыхый эстеликтердин курчап тургандыктары жън\ндъ эс алуучуларга кененирээк жеткир\\ керек.

            Туризмди ън\кт\р\\ максатында Абшыр-Сай айылынын жайлоосуна “Лыжа теб\\ базасын” куруу пландаштырылууда.

Туристтик эс алуу зоналары айылдык аймакта социалдык экономикалык ън\г\\с\ндъ ъзгъчъ мааниге ээ экендигине карабастан сезондук гана милдеттерди аткарууда. Мына ошондуктан туризм чъйръс\н ън\кт\р\\ \ч\н Кыргыз Республикасынын Ъкмът\н\н 2016-жылдын 11-апрелиндеги “Туризм чъйръс\н ън\кт\р\\н\н 2020-жылдарга чейинки программасы жън\ндъ” №192 токтомун ишке ашыруу максатында тъмъндъг\ иштерди аткаруубуз зарыл:

·        Туристтик базалардын материалдык – техникалык базаларын кенейт\\ менен эс алуу мейманканаларын куруу, тамактануучу жайларды жакшыртуу \ч\н ички жана тышкы инвесторлорду тартуу, алдынкы технологиядагы  туристтик жабдууларды алып кел\\;

·        Туристтик базалар жън\ндъ эс алуучуларга кенири   жарнамалоо жана алар боюнча маалыматтарды  жайылтуу иштерин ж\рг\з\\;

·        Эл аралык маанидеги туристтик байланыштарды кенейт\\;

·        Эс алуучу жайларга баруучу жолдорду ондоо;

·        Сырттан келген эс алуучуларга керектелуучу улуттук кол ънърч\л\к буюмдарын жана сувенирлерди жасоочу кичи ишканаларды ишке киргиз\\;

·        Туристерге маалымдоочу адамдарды (гид) даярдоо.

·        Кызмат кърсът\\н\н сапатын жогорулатуу.

·        Туристердин коопсуздугун камыздоо.

 

5-артыкчылык. Негизги капиталга инвестиция тартуу.

Негизги капиталга инвестиция тартуу айыл аймагынын социалдык-экономикалык бардык тармактарына тиешел\\ болгондуктан, программадагы бардык артыкчылыктуу багыттарга бирдей белгилен\\дъ. Негизги капиталга инвестиция тартуунун \л\ш\  райондун д\ё продукциянын кълъм\н\н  орточо 6-7 пайыздын тегерегинде болду.

2017-жылы айыл аймагы боюнча 15 млн. сомдук капиталдык инвестициялар тартылды, бул ъткън жылга (салыштырмалуу баада) салыштырмалуу 120.0 % т\зд\. Каржылоо булактары боюнча талдасак, Ички инвестиция тартуудан 78,0 %,  тышкы инвестицияларды тартуу 22,0 %  т\зът.

Негизги капиталга инвестицияларды тартуу 2018-жылга 1003.6 млн.сомго,  2019-жылга  13 631.0 млд. сомго, 2020-жылга- 83 000.0 млн. сом, 2021- жылга 6 000.0 млн. сом, 2022-2023-жылдарга -110,0%. Бул кърсътк\ч  тъмъндъг\лърд\н негизинде камсыз болмокчу:

Капиталдык салымдарды ън\кт\р\\, негизинен калкты турак жай сатып алуу \ч\н жеёилдетилген кредит бер\\;

Бюджеттик кызматкерлер \ч\н къп кабаттуу \йлърд\ куруу  жана  ипотекага бер\\;

Чет ълкъл\к инвестициялардын, мекеме ишканалардын жана калктын ъз каражаттын тартуунун эсебинен камсыздоо;

Ошол эле учурда, негизги капиталдык салымдарды ъздъшт\р\\ транспорттук инфраструктураны камсыздоо долбоорлорун каржылоого багытталмакчы.

 

6. артыкчылык:  Керектъъ рыногу.

Б\г\нк\ к\ндъ айыл жерлеринде  соода-сатык къчълърдъ же болбосо кичинекей д\кънчълърдъ ж\рг\з\лът. Бул чекене сооданын ън\г\ш\нъ терс таасирин тийгизет. Ошондуктан келечекте соода маданиятын жогорулатуу максатында заманбаб чоё-чоё соода т\й\ндър\н, соода борборлорун курууну ишке ашыруу керек.

 

                                                                  Экология        

Т.Кулатов атындагы айыл аймагындагы токойлордун санын къбъйт\\, Т.кулатов атындагы айыл ъкмът\нъ парктарды куруу, къчълърд\н жээктери жашыл бак-дарактар, г\лдър менен кооздолгон, жагымдуу шаар типтеги айылга айландыруу максатында Кыргыз Республикасынын Ъкмът\н\н  “Жаны доорго кырк кадам” программасынын алкагында иш алып баруу.

Акыркы жылдары Ноокат райондук мамлекеттик администрациясы айыл аймактарын жашылдандыруу, кърктънд\р\\ маселесине ъзгъчъ кън\л бура баштады.  Жаратылыш менен \ндъшкън, идеалдуу, айыл аймагынын калкы сыймыктана турган аймака айланыдыруу демилгесин колго алуу.

Т.Кулатов атындагы айыл аймагынын тургундарына иштъъгъ гана эмес, эс алууга да шарттарды жаратуу  башкы максат. 

Коомдук жайларда, мектептерде, больница, жол жээгинде бак-дарактарды отургузуу иштерин такай ж\рг\з\\.  Жыл сайын кърктънд\р\\ иштерин ж\рг\з\\гъ  жергиликт\\ бюджеттен акча каражатары бъл\нът.

Бак-дарактардын абаны тазалоодогу ролу да абдан жогору. Орто чондуктагы дарак 24 саат ичинде 3 кишиге дем алууга керек болгон кислородду калыбына келтирет.

Канализация

Т.Кулатов атындагы айыл аймагында канализация тутумунунун жоктугунан ар т\рд\\ жугуштуу оорулардын саны ъс\п бара жаткандыгына байланыштуу заманбаб канализация жана таштанды таштоочу жайларды ачуу зарыл.

Т.Кулатов атындагы айыл аймагында калк жыш жайгашкандыктан аларды турак жай менен камсыздоо маселеси оор болуп, айылдык аймакта жаш \й б\лъълърд\н ажырашуусу къп болуп жаткандыгы, ошондой эле, сугат жерге турак жай салууга 2009-жылы мараторий киргизилгендигинен, турак жай маселесин чеч\\ \ч\н къп кабаттуу \йлърд\ салууга канализация тутуму керектиги б\г\нк\ к\ндъ зарыл.

Т.Кулатов атындагы айыл аймагынын канализация маселеси чечилсе, элдин жашоо шарты жакшырып, ар кандай жугуштуу ооруулардын алдын алууга шарт т\з\\лът.

            Газификация

Жаратылыш газын колдонуу абдан актуалдуу. Към\р жагуунун жыйынтыгында айыл аймагында ар кандай оору менен ооругандардын саны къбъй\п абанын кескин бузулуп жаткандыгы байкалууда. Айла жок към\р менен жылытып жатышат. Ушунун баарын эске алганда, биринчи кезекте Т.Кулатов атындагы айыл аймагынын газдаштыруу маселесин киргиз\\ зарыл. 

Андан сырткары, жаратылыш газын колдонуу менен эл чарбасынын ар кандай тармактарына бер\\н\ уюштуруу зарыл.

Б\г\нк\ к\ндъ, жаёы магистралдык ъткърг\чт\н курулуш иштерин ж\рг\з\\ керек жана айыл аймакты толугу менен газдаштырууну колго алуу жана “Газпром” ишканасы менен с\йлъш\\лърд\ ж\рг\з\\ зарыл.

 

Мусор, тазалык (ъз\б\зд\н пландар)

Т.Кулатов атындагы айыл аймагында таштандыларды топтоочу, заласыздандыруу боюнча жерлерди аныктап, мыйзамдаштыруу боюнча аракеттерди кър\\с\ б\г\нк\ к\нд\н талабы. таштанды чогултуу жана таштоо, залалсыздандыруу иштерин алып баруу.

Таштанды таштоочу жайларды мыйзам жолунда эл аралык стандарттарга жооп бере турган жайга айландырып, тегеретип айланасын тосуу жана коопсуздугун камсыздандыруу негизги милдет болуп саналат.

 

7-Артыкчылык.   Социалдык  ън\г\\

Билим бер\\:

Социалдык тармак

Билим бер\\

 

            2017-окуу жылында 3343 окуучу билим тарбия алышса, 10 мектептин ичинен 9 жалпы билим бер\\ч\, 1 толук эмес орто мектеп.

Интеллектуалдык кароо сынактарда мугалимдердин кесиптик чеберчиликтеринин аракеттеринин натыйжасында Айбашев  атындагы орто мектебинин тарых мугалими Нурманова Чынара  “Жылдын мыкты мугалими-2017” кароо-сынагынын  облустук турунда жеё\\ч\ болуп, сынактын республикалык этабына катышууга жолдомо алган жана 2017-жылдын 29-сентябрынан 9- октябрга чейинки убакытта ъткън “Жылдын мугалими-2017” кароо сынагында Жылдын мыкты мугалими наамына татыктуу болуп, жыйынтыгында Кыргыз Республикасынын Премьер министри Сапар Исаков тарабынан эл агартуунун мыктысы тъш белгиси жана баалуу белектер менен сыйланды. 

Эгерде ъткън 2015-2016-окуу жылында жалпы республикалык  тестке катышып, босого баллдан ъткън окуучулардын саны жалпы республикалык тестке катышкан окуучулардын 44 пайызын т\згън болсо, ал эми 2016-2017- окуу жылында бул кърсътк\ч 59 пайызга чейин ъс\п, бул кърсътк\ч боюнча облуста  1-орунду камсыз кылууга жетишилди.

      Кыргыз Республикасында 2013-жылдан бери мектеп окуучуларынын тамак-ашын оптималдаштыруу программасысынын алкагында пилоттук мектептер \з\рл\\ иштеп келе жатат. Бириккен Улуттур Уюмунун Д\йнъл\к Азык-т\л\к программасы жана Россия Федерациясынын донорлук жардамы менен ишке ашырылып жаткан долбоордун натыйжасында  райондон пилоттук мектеп катары тандалып алынган Ж.Бъкънбаев атындагы орто мектебинин ашканасын, андагы азык-т\л\к блокторун уюштуруп, заманбан жабдуулар менен камсыздалды.

Б\г\нк\ к\нгъ карата жалпы билим бер\\ч\ мектептерди китеп менен камсыздоо пайызы   86,2 пайызга барабар болду. 2017-жылдын 1- январынан б\г\нк\ к\нгъ чейин  909779,16 сомдук 6948 даана 22 аталыштагы окуу китептери келип таратылды. 

Т.Кулатов атындагы айыл аймагында б\г\нк\ к\нгъ карата 7  балдар бакчасы иштеп , алардын  ичинен, 4 республикалык  бюджеттен каржыланат, 3 балдар бакчасы жергиликт\\ бюджеттен каржыланат.    2015-2016-окуу жылында 4 балдар бакчасы болуп анда 250 бала тарбияланып келген болсо, 2016-2017-окуу жылында дагы 3 балдар бакчасы ачылып ага 200 бала тартылып, жалпысынан азыркы к\ндъ 450 бала бала-бакчасында тарбияланып жатат.

Т. Кулатов айыл аймагындагы жергиликт\\ бюджеттин эсебинен 16 млн сомдук 90  орундуу балдар бакчасы сапаттуу б\ткър\л\п 29-августта  пайдаланууга берилди.

 

Социалдык ън\г\\ башкармалыгы

Т.Кулатов атындагы айыл аймагынын социалдык коргоо бъл\м\ боюнча жълък пул алган 5 жана андан ашуу балдары бар \й б\лълър- 1677

-         Баатыр энелер -125

-         Тоголок жетимдер -5

-         Жарым жетимдер -143

          Жакырчылыктын деёгээлин аныктоо боюнча Т.Кулатов атындагы айыл аймагынын социалдык ън\г\\ башкармалыгы тарабынан айыл аймагынын  социалдык коргоо боюнча адистери тарабынан ж\рг\з\л\\ч\ социалдык паспорттоштуруунун сапаттуу ж\рг\з\л\шунъ такай къзъмълд\к ж\рг\з\лът жана кеёештер берилет.

            Б\г\нк\ к\нгъ карата Т.Кулатов атындагы айыл аймагы боюнча 150 ден соолугунан м\мк\нч\л\г\ чектелген атуулдар катталган, Социалдык пособия алуучуларга бир айга керектел\\ч\ акча каражаты 384 800 миё сомду т\зът.

            2017-жылдын 31-декабрына карата айыл аймагы боюнча 2200 \й б\лъгъ социалдык паспорттор толтурулган, башкача айтканда бул кърсътк\ч жалпы кожолуктун 45,4 % ын т\зът.

 

Саламаттыкты  сактоо тармагы.

Жал айылдык ооруканасы.

Кыргыз Республикасынын  Ъкмът\н\н «Электрондук башкаруу системасын киргиз\\»  программасын жана КР ССМнин  «КР Саламаттык сактоосун электрондук системасы менен башкаруу » буйругун  ишке ашыруу.

    Жал айылдык \й-б\лъл\к дарыгерлер борбору. Т.Кулатов айыл аймагынын калкынын саламаттыгын сактоодо   Кыргыз Республикасынын Ъкмът\н\н 2014-жылдын 21-апрелиндеги  №229 токтомунун негизиндеги “Мамлекеттик  кепилдик”  программаларынын, КР Ъкмът\н\н 2014-жылдын 4-июнундагы №306 токтому менен бекитилген Кыргыз Республикасынын  калкынын ден соолугун сактоонун жана чыёдоонун 2020-жылга чейинки «Ден-соолук–2020» стратегиясынын алкагында иш алынып барылууда.

         

 

Медигос \й-б\лъл\к медициналык борбору.

Энеликти жана балалыкты коргоо боюнча.

         Б\г\нк\ к\ндъ “Медигос” \БМБу тейлеген аймакта 14 жашка чейинки балдар 3136, 5 жашка чейинки балдардын саны 960. анын ичинен бир жашка чейинкиси -154.

\й-б\лъл\к медицина кызматкерлери тарабынан търъткъ чейинки патранаж 100% т\зсъ, търът \й\нън чыккандан кийин 3 к\нд\к аралыгында барып кър\\ 98,1% т\зд\.

Мындан сырткары миграциянын таасиринен бала дарыгердин къзъмъл\ндъ болбой кароосуз калуусу жана башка себептер менен ългън балдар катталган. М: аялдардын кош бойлуу мезгилинде ар кандай оорулар менен ооруп   жакшы дарыланбагандыгы,  аз кандуулук менен жабыркап,  дары дармектерди узак мъънъткъ чейин кабыл албагандыгы себеп болгон.

Бардык кош бойлуу аялдар каттоого алынганда тестке чейинки консультациядан ът\шът жана ВИЧке текшерилет.2017 жылы  201 аялга тестке чейинки консультация ъткър\л\п, 201 аял тестирленди жана тесттен кийин 2010 аял консультациядан ъткър\лд\.

 

Ж\рък кан тамыр оорулары.

        2017-жылдын сентябрь айында “Б\тк\л д\йнъл\к   ж\рък ооруларынын алдын алуу к\н\нъ” карата 5 к\нд\к акция ъткър\л\п,  38 АДКлар “Ж\рък кан басымы боюнча” семинар ъткър\лд\.Калк арасында 550 даанадан ашык “Кан басымын билип ж\р” баракчалары таркатылды. Акция мезгилинде 1235 жаран текшер\\дън ът\шту. 

Дары-дармектик жана вакциналык жардам

Медигос \БМБу тейлеген аймакта б\г\нк\ к\ндъ 1 аптека калкты дары-дармек менен камсыз кылат. Ушул эле аптекада “ кепил программасы боюнча” рецепт менен дары беришет.

Б\г\нк\ к\ндъ Кулатов айыл округунун Баглан айылына аптека ачууну талап кылат.

 

Райондук ооруларды алдын алуу жана санитардык-эпидемиологиялык къзъмълдъъ борбору.

Жугуштуу оорулардын 2016-2017-жылдын  12 айында салыштырмалуу катталуу абалы

2017-жылы  ъткън жылга салыштырмалуу Вирустук гепатиттин А т\р\ (сарык оорусу), тери-венерикалык оорулар, эхинококкоз оорулары тъмъндъд\.

8- артыкчылык: Экологиялык коопсуздук  жана айлана чъйрън\ коргоону ън\кт\р\\.

Мамлекеттик токой фондунун жана ъзгъчъ-корголуучу жаратылыш аймактарынын жерлерине ,  мурда отургузулган жогорку жаштагы экме токойлоруна толуктап къчът отургузуу  иштери  3  гектар аянтка аткарылган.

            2025 –жылга жаз айларында Ош облусунун токой чарбалары, мамлекеттик жаратылыш парктары жана оз алдынча баланстагы токойчулуктары тарабынан,   каралган, анын ичинен: Кыргыз Республикасынын Ъкмът\н\н 2014-жылдын 2- июнундагы № 293 “ 2025-жылга чейин Кыргыз Республикасында жангак-мъмъ ъс\мдуктър\н ън\кт\р\\ боюнча программа жън\ндъ”, токтомуна ылайык 2023-жылга  чейин  белгиленген кърсътк\чтър\н\н негизинде 2гектар аянтка жангак ънържай плантациясы, 3 гектар аянтка мисте ънържай  плантациясы, 1.5 гектар аянтка бадам ънържай  плантациялары отургузулуу жогорудагы программанын алкагында  каралган.

 

Бюджеттин аткарылышы

Жергиликт\\ бюджеттин аткарылышы.  2017-жылда Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\н\н  жергиликт\\  бюджетинин  киреше  бъл\г\нъ 46 млн 882 миё сом (2016-ж. – 68 млн 765 миё сом) т\шт\.

Т.Кулатов атындагы айыл ъкмът\н\н  жергиликт\\  бюджетинин  кирешесине 50 млн 057 миё сомдук салык т\шт\.

Салык базасын кеёейт\\ жана салыктык тълъмдърд\н толук кандуу т\ш\\с\н камсыздоо боюнча иш-чараларды ишке ашыруу. Салык базасын 5% кем эмес ъс\\с\ камсыздалат. Жергиликт\\ бюджеттин киреше бъл\г\н 5% ъст\р\\ аркылуу жергиликт\\ ъз алдынча башкаруунун ъз\н-ъз\ камсыздоого шарт т\з\\

К\т\л\\ч\  натыйжалар:

·        Жакырчылыкты 5% кыскартуу;

·        Жылына  150дън  кем  эмес   жаёы   жумушчу  орундарды  т\з\\;

·        Айыл аймактын  д\ё  продукциясынын   кълъм\н  ар  жылы 3%  кем эмес  ъс\шт\  камсыз  кылуу;

·        Айыл  чарба  ънд\р\ш\н 1,5 % къбъйт\\;

·        Ънър жай ънд\р\ш\н  3,6%  къбъйт\\;

·        Туристердин  агымын  жылына 5 % га къбъйт\\;

·        Соода  жана  тейлъъ  тармагында  жылына 5%  кем  эмес ъс\шт\  камсыз  кылуу;

·        Тышкы  соода  ж\г\рт\\н\    жылына 1%га  къбъйт\\.

 

Жооптуу катчы                                          А.Сыдыкова