Айыл аймагындагы жарандардын \й -б\лъл\к экономикасына зыян тийгиз\\ч\ ашыкча чыгым алып кел\\ч\, \рп адаттарды, ырым- жырымдарды, каада салттарды жана майрамдык салтанаттарды тартипке келтир\\ жън\ндъг\

ЖОБО

Бул жобо коомдук ън\г\\н\н муктаждыктарын эске алуу менен элдин жашоо турмушундагы улуттук каада салттарды, \й-б\лъл\к \рп адаттарды, этностук ырым жырымдарды жана коомдо жаныдан пайда болуп жаткан майрамдык салтанаттарды тартипке келтирет жана андагы зыяндуу ашыкча убаракерчиликти, ысырапкерчиликти, ыгым- чыгымды жоюу менен жарандардын \й-б\лълър\н\н экономикалык социалдык жактан корголушун камсыздап,улуттук руханий маданияттын чыныгы баалуулуктарын аруулап таанууга, сактап калууга элдик каада салттарды урматтоого негиз болот.

Жобо Кыргыз Респуликасынын «жергиликт\\ ъз алдынча башкаруу жана мамлекеттик администрациялар» жън\ндъг\ мыйзамынын, Кыргызстан мусулмандарынын дин башкармалыгы 2007-жылдын 7-февралында сунуштаган маркумду акыркы сапарга узаттуу жън\ндъг\ жобосунун айылдык кенештерди жана жер жерлерде жалпы жыйындарда талкууланган сунуштардын негизинде иштелип чыкты. Жобого ар бир айыл ъ\з\н\н ъзгъчъл\г\нъ жараша кошумча ъзгърт\\лърд\ киргиз\\дъ чек коюлбайт.

1. Жобонун максаты, милдетинин жана аракетинин чектери.

1. Бул Жобонун максаты Кыргыз Республикасынын коомдук жашоо турмушундагы ашыкча ыгым чыгымдарды жоюу менен Кыргызстандын жалпы элинин социалдык экономикалык таламдарын коргоо, \й б\лъл\к жакырчылыктын денгээлин тъмъндът\\ жарандардын турмушундагы социалдык экономикалык бекем пай дубалы моралдык нравалык баалуулуктарды адамдык, \й б\лъл\к улуттук элдик укуктарды камсыздоо жана коомдук тартипти сактоо болуп саналат.

2.Жобонун милдети элдик салттуу маданияттын жана д\йнъл\к азыркы цивилизациянын жетишкендиктеринин негизинде улуттук каада салттарды, \й б\лъл\к \рп адаттарды, ырым жырымдарды жана коомдук салтанаттарды тартипке келтир\\ болуп саналат.

3.Жобонун аракети бардык мамлекеттик органдарга коомдук уюмдарга, мекемелерге, бардык жарандарга жайылтылат.

4.Жобону турмушка ашыруу функциясы айылдык кенешке караштуу тиешел\\ туруктуу комиссияга, жергиликт\\ ъз алдынча башкаруу органдарына ж\ктълът жана алар ыксыз чыгымдарды талап кылган каада салттарды, \рп адаттарды, ырым жырымдарды жана салтанаттарды тартипке келтир\\ боюнча чектъъ иш чараларын киргизген айрым жерлердеги иш тажрыйбаларды жайылтат жана ъз аймагындагы эл арасында жергиликт\\ коомдук жана диний уюмдар, топтор аркылуу, маалымат каражаттары аркылуу тиешел\\ иш чараларды ъткърът .

Жобо аймактын жергиликт\\ кенеш тарабынан бекитилет.

5.Жобону ж\зъгъ ашыруу айыл ъкмът\н\н алдында ашыкча чыгымдарды жана ашыкча \рп адаттарды, каада салттарды тартипке келтир\\ боюнча коомчулуктун ък\лдър\нън турган жумушчу комиссия т\з\лът жана жумушчу комиссия ъз\н\н иш чара планын иштеп чыгып, анын негизинде жобону ишке ашырат.

6. Жобонун аткарылышы жана жумушчу топтун ишинин айылдык аймактын жалпы жыйыны, айылдык кенеш жана айыл ъкмът\н\н жетекчилиги къзъмългъ алып турат.

II. Ашыкчы чыгымдарды жана ашыкча \рп адаттарды, каада салттарды тартипке келтир\\ боюнча т\з\лгън жумушчу топтун ыйгарымдуулук укуктары:

1. Ушул жобонун жана башка ченемдик актылардын талаптарына ылайык каада салттарды, \рп адаттарды, ырым жырымдарды жана салтанаттарды тартипке келтир\\н\ къзъмълдъъ.
2. Каада салтарды, \рп адаттарды, ырым жырымдарды, тойлорду майрамдык аземдерди \нъмд\\ ъткър\\ \ч\н эрежелерди сунуштарды иштеп чыгуу.
3. Каада салттарды, \рп адатттарды, ырым фжырымдарды жана салтанаттарды тартипке келтир\\ боюнча мамлекеттик органдар менен коомдук бирикмелерди тартипке келтир\\ боюнча мамлекеттик органдар менен коомдук бирикмелердин ортосунда ъз ара аракеттен\\н\ камсыз кылуу жана калк арасында агартуу жана \г\ттъъ иштерин ж\рг\з\\,
4. Жарандардын укугун коргоодо жеке жана юридикалык жактарга иш чараларды ъткър\\дъ къмък кърсът\\.
5. Бул жоболор сакталбаган учурда комиссия жана коомдук комитеттер керект\\ кагаздарды даярдап, укуктук жана коомдук таасир эт\\ чарасын кър\\ \ч\н тиешел\\ орган жънътът

III. Расмий салтанаттарды ъткър\\ жана ашыкча убаракерчиликти жоюу:

1. Кыргыз Республикасынын Конституциясында кабыл алынган расмий майрамдарды белгилеп, мамлекеттик мыйзамдуулуктун чегинде ъткър\лът.
2. Окуу жайларда,мектептердин окуучулардын турмушунда мурда салтта болбогон убаракерчиликтерге мамлекеттик мыйзамдар менен каралбаган \й-б\лъл\к бюджетке терс таасир тийгизген туулган к\н,классташтар отурушу сыяктуу кечелерди уюштуруу,акча топтоп белек алып бер\\лъргъ элибиздин менталитети туура келбеген юбилейлерди ъткър\\гъ чек коюлат.(Мектепти б\т\р\\ч\лър 10.20.30ж.б жылдык юблейлерин белгилъъдъ мектеп \ч\н зарыл болгон буюмдарды макулдашуу менен белекке бер\\ сунушталат.)
3. Элдик салтта орду жок,кийинки кездерде келип чыккан абысындар отуруш,бажалар отурушу туугандар отурушу,ажылар отурушу,кудалар отурушу келиндер отурушу сыяктуу иш-чаралар ъткър\\гъ чек коюу.

IV.Туулган к\нд\ к\нд\ белгилъъ;

1. Туулган к\нд\ белгилъъ жеке адамдын ъз \й б\лъс\ндъ ъткър\\ мамлекеттик ишканаларда туулган к\н ъткър\\ отуруштарды уюштурууга, спирттик ичимдиктерди ич\\гъ тыюу салынат.

V. /йлън\\ жана кыз узатуу тойлорун ъткър\\.

1. /йлън\\ тою эки жашка тен мыйзамда уруксат берилген куракка жеткен ыктыярлары менен эки жаштын ата-энесинин ъз ара макулдашуусу белгиленип,ъткър\лът.Кыз жигитке жана алардын ата-энелерине гана сый кийимдерди белектерди бер\\гъ уруксат берилет.Кудалашуудан баштап тойго байланышкан бардык иш чаралары эки тараптын туугандарына,конокторуна сый кийимдерди бер\\гъ тыюу салынат.

2. Пата той, кочуруп келгендерди сыйлоо, тошок жыйды сыяктуу ашыкча чыгым алып келген салттарды откорууго тыюу салынат.

3. /йлън\\ тоюнда ЗАГСка чыгуучу автомашиналардын саны 3 къ чейин болууга тийиш же 1 женил автомашина жана 2 БУС маркасындагы автобус чыгууга уруксат берилет. Хаммер,ЖИП машиналары менен чыгууга тыюу салынат. Жогоркуда айтылган женил машиналарга айыл ъкмът\ тарабынан справка берилет. Уруксатсыз чыккан автомашиналардын айдоочуларына МАИ кызматкерлери тарабынан чара кър\лът.

4. Калын 80 мин сомго чейин,союш 5къ чейин,эки тангак пахта берууго уруксат.

5. Кызга сеп бер\\дъ ашыкча жууркан тъшънч\лър килемдер азайтылып турмуш тиричиликке зарыл болгон гана буюмдар берилет.

6. Элге той бер\\дъ бир торпок же кичине жандык союлуп,чакырылгын коноктор сыйланышат.Той себет пакеттер катмыга катышкан аксакалдарга гана тартылат.Себет кътър\п кел\\гъ тыюу салынат,меймандарга да себет тартылбайт.

7. /йлън\\ тойлору \йдъ же тойканада ичимдиксиз ъткър\л\п.3 сааттан ашпоого тийиш.

8. Эки жашка ЖААЖ (ЗАГС) бъл\м\нън же айыл ъкм\т\нън нике каттоодон ъткъндън кийин молдо тарабынан к\нд\з\ нике кыюуга уруксат берилет.

9. Тойдон кийин салттык отко кир\\,кыз кърд\ търк\лът\\ сыяктуу кечелер ъз ыктыяры менен эки куданын \й-б\лъс\ арасында 15ке чейин адамдын катышуусунда ъткър\лът.

10. Кызды мажбурлап ала качып,турмуш курууга тыюу салынат .

11. Тойго кел\\ убактысы эркектер \ч\н саат 12ге чейин, ал эми аялдар \ч\н саат 15;00 чейин келип б\т\\с\ зарыл.

VI.Маркумду узатуу;

1. Съък коюуда маркум менен коштошууга жана жана жаназа окууга катышуучулардын саны чектелбейт.

2. Маркумду акыркы сапарга узатуу ар бир айылдын улуттук диндик ъзгъчъл\ктър\ эске алынып ушул жобонун негизинде ж\рг\з\лът.маркумду акыркы сапарга узатуу жол жобосу маркумдун урук туугандары,туугандарына кудаа съъктър\нъ карым-катнаш адамдарына кабарлоо, аларды тосууну жайгаштырууну кайра узатууну уюштуруу,съъкт\ коюу к\н\н убактысын белгилъъ жана маркумдун жайын каздыруу жагы айыл аксакалдар кенешинин жетекчиси,айыл башчысы,имам къчъ комитетинин жетекчилиги аркылуу аныкталып уюштурулат. Маркум ъткън к\н жана аза к\т\\ ырым-жырымы болуп жаткан 3 к\н ичинде мумкунчулугуно жараша торпок же майда жандык союлса алыстан келген меймандар \ч\н ысык тамак уюштурса болот. Съък коюу жана аза к\т\\ учурунда спирттик ичимдик куюууга тыюу салынат. Маркум ъткън жерде жыртыш айрууга,майда барат буюмдарды;самын,жип,чай,чыны бер\\гъ,уруу-урууга акча таратууга тыюу салынат,аза к\ткъндъргъ салтанаттарга кий\\ч\ улуттук кийимдерди кийгиз\\гъ тыюу салынат.Уюштуруу иштерине бекитилген кишилер гана катышат

3. Съък коюудан кийинки маркумдун экинчи бейшембилигинде кыркы ъткър\л\п,бир майда жандык союуга уруксат берилет.

Курбан айт, орозо айт к\ндър\ \й-б\лъс\,жакын туугандары менен куран окуп бата кылынат.

Эл\\ экиси, жылдыгы сыяктуу ашыкча расымдар ъткър\лбъйт. Кийим кийгизмей болбойт союш жетелеп баруу чай ичирди болбойт.

Жакынын жоготкон \й-б\лъгъ каражат жагынан колдоо кърсът\\гъ чек коюлбайт,аялдарга материалдын ордуна акчасын эле берсин.

Жободо уруксат берилбеген ащыкча ысырапкерчиликтер \ч\н куран окуган имамдарга чара кър\\ сунушталат.

VII. Ар т\рд\\ башка тойлорду ъткър\\:

1.С\ннът той откоргон адам тойду бир к\ндъ ъткърът, мумкунчулугу болсо 2 жашар музоо же майда жандык союуга уруксат жана андан ашпоого тыюу салынат, жакын туугандарынын жана оз айылынын тургундарынын катышуусунда гана ъткър\лътсебет которуп келуу жана которуп кетууго тыюу салынат..Эн жакындарына 4 конок берет, ашыкча конок бер\\гъ тыюу салынат.

Кандай гана маараке болбосун катмыга катышкан аксакалдарга гана пакет берсе болот.

С\ннъткъ жаткырылган балага ар т\рд\\ майда белектерди бер\\гъ чек коюлбайт.

2.Юбилейлик жаштарды белгилъъ жакын туугандар арасында ашыкча чыгымдарсыз, \й б\лъл\к майрам катары белгиленет.

3.Ажы менен учурашуу жалпы элдик тойго айландырылбай чакырылгандардын жана жакын туугандарынын гана катышуусунда откорулот, мумкунчулугуно жараша бир майда жандык союуга уруксат.

Ажыга барган адам менен учурашууга келгендерге белек берилбейт.

VIII. Кесиптик майрамдарды ъткър\\.

1.Кесиптик майрамдарды мекеме ишканалардын ъз\ндъ жалпы жыйын кылып, эмгек алдынкыларын сыйлоо менен ъткър\\ талапка ылайык. Район боюнча жетекчилерди чакырып, чон тойго айландырылбайт.

IX. Мектептерде даталуу к\ндърд\ ъткър\\.

1.Мектептерде даталуу к\ндърдъ акыркы конгуроо, алиппе майрамы к\ндър\ндъ мугалимдерге баалуу белектерди бер\\гъ тыюу салынат.

Мектептер \ч\н гана муктаждыгына жараша ыктыярдуу т\рдъ керект\\ буюмдар алынып тапшырылат.

«Б\т\р\\ кечелери» сыяктуу кечелер ата энелердин катышуусунда, ашыкча чыгымдарсыз 2 сааттан ашбастан, к\нд\з\ ъткър\лът.

X.Бала търългъндъ ъткър\лъ турган бешик той, ата кърд\

(Азем-акыйка):

1.Бала търългън к\н\ търът \й\ндъ кудаалар бири бирине алтын шакек, съйкъ сыяктуу баалуу белектерди бер\\с\нъ тыюу салынат.

2.Баланын атасы баласына атап мумкунчулугуно жараша майда жандык союп, (Акыйка) тоюн ъткър\п берсе болот. Ага кудаа тараптан 6-8 киши келип кудаанын сыйын кър\п кетишет.Келиндин энеси жаны търългън ымыркайга бир бешикти жасалгасы менен акыйка откоргон куну алып келет.Башка белектерди алып келууго тыюу салынат.